Franz Kafka, Tρία μικρικείμενα

Franz Kafka, Tρία μικρικείμενα

 

Νόστος

Επέστρεψα. Βάδισα στον διάδρομο, κοίταξα γύρω. Αυτή είναι του πατέρα μου η παλιά αυλή. Ο νερόλακκος στη μέση.  Παλιά, άχρηστα σύνεργα, μπλεγμένα μεταξύ τους, κλείνουν το δρόμο προς την ισόγεια σκάλα.  Η γάτα παραμονεύει πάνω στην κιγκλίδα. Ένα ράκος μαντιλιού, κάποτε στο παιχνίδι τυλιγμένο σε κοντάρι, υψώνεται στον αέρα.

Έφθασα. Ποιος θα με υποδεχτεί; Ποιος περιμένει πίσω από την πόρτα της κουζίνας; Βγαίνει καπνός  από την καμινάδα, ο καφές του δείπνου αχνίζει. Αισθάνεσαι θαλπωρή, νιώθεις στο σπίτι; Δεν ξέρω, αμφιβάλω πολύ. Αυτό είναι το σπίτι μου το πατρικό, όμως τα πράγματα στέκουν ψυχρά το ένα πλάι στο άλλο αραδιασμένα, λες και είναι απασχολημένο καθετί με τις δικές του έγνοιες, που εγώ άλλες τις έχω ξεχάσει και άλλες δεν τις ήξερα ποτέ.  Σε τι μπορώ να τους φανώ χρήσιμος, τι είμαι για αυτά κι ας είμαι ο γιος του παλιού νοικοκύρη; Δεν τολμώ να χτυπήσω την πόρτα της κουζίνας και μόνο από μακριά αφουγκράζομαι, μόνο από μακριά αφουγκράζομαι όρθιος, έτσι που κάποιος δεν μπορεί να με αιφνιδιάσει, επειδή κρυφακούω. Και αφού αφουγκράζομαι από μακριά, δεν καταφέρνω να ακούσω τίποτα, μόνο ένα ελαφρύ χτύπο ρολογιού ακούω ή πιστεύω πως ίσως ακούω να έρχεται από μέρες παιδικές. Ό,τι άλλο συμβαίνει στην κουζίνα, είναι το μυστικό αυτών που κάθονται εκεί που το κρύβουν από μένα. Όσο περισσότερη ώρα διστάζει κανείς μπροστά στην πόρτα τόσο πιο ξένος γίνεται. Τι θα γινόταν, αν τώρα κάποιος άνοιγε την πόρτα και με ρώταγε κάτι; Δεν θα΄μουνα τότε κι εγώ σαν ένας, που θέλει να διαφυλάξει το δικό του μυστικό;

*

Ένας καθημερινός ηρωισμός*

Ένα συνηθισμένο γεγονός: το πώς αντέχει κάθε μέρα, είναι ηρωισμός.  Ο Α έχει να κλείσει μια σημαντική συμφωνία με τον Β από το Η. Πηγαίνει για μια πρώτη συζήτηση στο Η καλύπτοντας την απόσταση να πάει και να΄θρει κάθε φορά σε δέκα λεπτά και καυχιέται στο σπίτι για την εκπληκτική του αυτή σβελτάδα . Την άλλη μέρα πηγαίνει και πάλι στο Η, αυτή τη φορά για το οριστικό κλείσιμο της συμφωνίας. Μια και αυτό θα έπαιρνε αρκετές μάλλον ώρες, ο Α ξεκίνησε νωρίς το πρωί. Όμως, αν και οι συνθήκες - τουλάχιστον σύμφωνα με τη γνώμη του - είναι ακριβώς ίδιες με εκείνες της προηγούμενης μέρας, χρειάζεται για να φθάσει αυτή τη φορά στο Η, δέκα ώρες. Φθάνοντας το βράδυ κατάκοπος, του λέει κάποιος,  πως  ο Β, θυμωμένος γιατί ο Α δεν είχε εμφανιστεί, είχε φύγει πριν μισή ώρα, για να πάει να τον βρει στο χωριό του και πως στην πραγματικότητα θα έπρεπε να είχαν ανταμώσει στο δρόμο. Τον συμβουλεύει να περιμένει. Όμως ο Α, φοβούμενος την ματαίωση της συμφωνίας, ξεκινά αμέσως να γυρίσει βιαστικά στο σπίτι.

Αυτή τη φορά διανύει την απόσταση, χωρίς να το προσέξει ιδιαίτερα, μόλις σε μια στιγμή. Στο σπίτι του λένε, ότι, ναι, ο Β είχε έρθει από πολύ νωρίς, αμέσως μετά την αναχώρηση του. Είχε μάλιστα συναντήσει τον Α στην αυλόπορτα και του είχε υπενθυμίσει την συναλλαγή, όμως ο Α είχε πει ότι εκείνη τη στιγμή δεν είχε χρόνο και ότι θα έπρεπε να φύγει αμέσως βιαστικά.

Ωστόσο του λένε, ότι παρά την ακατανόητη αυτή συμπεριφορά του, ο Β ήταν ακόμα εκεί και τον  περίμενε. Ρωτούσε μάλιστα πολύ συχνά, μήπως ο Α είχε επιστρέψει, εκείνη όμως τη στιγμή ήταν επάνω, στο δωμάτιο του Α. Ευτυχισμένος που ακόμα και τώρα θα μπορούσε να μιλήσει στον Β και να του εξηγήσει τι συνέβη, ανεβαίνει τρέχοντας τη σκάλα. Είχε πια κιόλας φτάσει σχεδόν στην κορυφή, όταν σκοντάφτει, παθαίνει θλάση τένοντα και  μισολιπόθυμος από τον πόνο, ανίκανος και να φωνάξει ακόμα, μόνο κλαψουρίζοντας στα σκοτεινά, ακούει τον  Β  - απροσδιόριστο, αν ήταν σε μεγάλη απόσταση ή ακριβώς δίπλα του - να κατεβαίνει με βαριά βήματα οργισμένος τη σκάλα και να εξαφανίζεται οριστικά.

*

Περί Νεκροφάνειας

Όποιος υπήρξε φαινομενικά νεκρός, έχει να διηγηθεί τρομακτικά πράγματα, όμως, πώς είναι μετά θάνατον, δεν μπορεί να το πει, αφού εντέλει δεν πλησίασε το θάνατο περισσότερο από κάποιον άλλο, αλλά στην πραγματικότητα «έζησε» μόνο κάτι ιδιαίτερο και το μη ιδιαίτερο - η συνήθης ζωή - απέκτησε έτσι γι΄ αυτόν μεγαλύτερη αξία.

Κάτι  ανάλογο συμβαίνει και με όποιον έχει βιώσει κάτι ιδιαίτερο. Ο Μωυσής για παράδειγμα, έζησε στο όρος Σινά σίγουρα κάτι «ιδιαίτερο», όμως αντί να αφεθεί σε αυτό -σαν ένας νεκροφανής, ας πούμε, που δεν δίνει σημεία ζωής και δεν σηκώνεται από το φέρετρο -κατέβηκε διαφεύγοντας απ΄το βουνό και φυσικά, είχε να διηγηθεί σπουδαία πράγματα και αγάπησε τους ανθρώπους, στους οποίους κατέφυγε, ακόμη περισσότερο από όσο πριν και στη συνέχεια τους αφιέρωσε τη ζωή του - μπορεί κανείς να πει - από ευγνωμοσύνη.

Ωστόσο, και από τους δυο - απ΄τον επανερχόμενο νεκροφανή και απ΄τον επανερχόμενο Μωυσή - μπορεί κανείς να μάθει πολλά, το καθοριστικό όμως, δεν γίνεται από εκείνους να το μάθει, γιατί και αυτοί δεν το έμαθαν. Γιατί αν το είχαν μάθει, δεν θα γύριζαν. Αλλά ούτε και εμείς,  με τίποτα δεν θέλουμε να το μάθουμε. Και αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό από το ό,τι μπορεί, για παράδειγμα, να έχουμε περιστασιακά την επιθυμία να ζήσουμε με εξασφαλισμένη την επιστροφή - «με ασφάλεια διέλευσης» - την εμπειρία του νεκροφανή ή αυτήν του Μωυσή ή ότι θέλουμε ακόμα και να πεθάνουμε, όμως ούτε κατά διάνοια δεν θα επιθυμούσαμε να βρεθούμε ζωντανοί στο φέρετρο ή στο Σινά χωρίς μια δυνατότητα επανόδου…

(Αυτό δεν έχει στην πραγματικότητα να κάνει με το φόβο του θανάτου…)

.

Μετάφραση: Γιώργος Καρτάκης

*

*(Σ.τ.μ.): Το κείμενο, σε αντίθεση με αυτό αρκετών σύγχρονων εκδοχών, στις οποίες φέρει τον τίτλο «Μια καθημερινή σύγχυση»,  τιτλοφορείται στο χειρόγραφο του Κάφκα « Ένας καθημερινός ηρωισμός». Ο Κάφκα θέλει έτσι να τονίσει τον ηρωισμό που έχει να επιδείξει ο άνθρωπος, για να ξεπεράσει την εκ νέου απρόβλεπτη καθημερινή σύγχυση.  Η προσθήκη – αλλαγή αποδίδεται στον γερμανόφωνο συγγραφέα και κριτικό Μαξ Μπροντ, στενό φίλο του Κάφκα, ο οποίος συνεισέφερε σημαντικά στην μεταθανάτια έκδοση των μυθιστορημάτων του.

Ευχαριστώ θερμά τον φίλο και συνεργάτη Dirk Uwe Hansen για την παραπάνω υπόδειξη.